Kiến là một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái của nhiều vùng đất, và Việt Nam cũng không phải là ngoại lệ. Với môi trường nhiệt đới phong phú và đa dạng, Việt Nam là nơi sinh sống của hàng chục loài kiến khác nhau. Các loài kiến này không chỉ có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái, mà còn gắn liền với đời sống con người qua nhiều khía cạnh. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu về 7 loài kiến phổ biến nhất tại Việt Nam, giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, môi trường sống và vai trò của chúng.
1. Kiến đen (Formica rufa)
Kiến đen là một trong những loài kiến phổ biến và dễ nhận biết tại Việt Nam. Chúng có cơ thể màu đen bóng và kích thước trung bình, thường sống theo đàn lớn trong các tổ xây dựng dưới mặt đất. Kiến đen không chỉ nổi bật bởi khả năng lao động chăm chỉ mà còn có vai trò quan trọng trong việc phân hủy các chất hữu cơ. Chúng giúp cải thiện độ màu mỡ của đất bằng cách tái chế các vật chất chết và phân hủy sinh học.
2. Kiến lửa (Solenopsis invicta)
Kiến lửa, với tên gọi đặc biệt do khả năng gây ra cảm giác bỏng rát khi cắn, là một loài kiến xâm lấn mạnh mẽ và hiện diện tại nhiều khu vực ở Việt Nam. Loài kiến này có màu đỏ và vàng đặc trưng, thường sống trong các tổ dưới mặt đất hoặc trong các vết nứt của công trình xây dựng. Kiến lửa là loài rất hung hăng và có thể tấn công đồng loại hoặc các loài động vật khác nếu bị quấy rối. Tuy nhiên, chúng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sâu bọ gây hại.
3. Kiến mũi dài (Pheidole megacephala)
Kiến mũi dài là một trong những loài kiến đặc trưng của Việt Nam, có khả năng sinh sống ở nhiều môi trường khác nhau từ vùng nông thôn cho đến đô thị. Chúng có bộ hàm dài và sắc bén, có thể cắn mạnh để bảo vệ tổ và bắt con mồi. Loài kiến này thường làm tổ dưới mặt đất, nhưng cũng có thể sống trong các tòa nhà hoặc dưới những tảng đá. Kiến mũi dài rất xã hội và tổ của chúng thường có hàng nghìn cá thể, với một số cá thể có kích thước lớn hơn.
4. Kiến vàng (Camponotus japonicus)
Kiến vàng là loài kiến có màu vàng nhạt và kích thước khá lớn, sống chủ yếu ở khu vực rừng nhiệt đới và các vùng nông thôn. Chúng rất dễ nhận diện nhờ màu sắc đặc trưng và kích thước cơ thể lớn. Kiến vàng không hung hăng và thường sống trong các cây lớn hoặc dưới mặt đất. Chúng giúp tái chế các chất hữu cơ và góp phần vào sự phát triển của hệ sinh thái rừng.
5. Kiến cánh (Winged ants)
Kiến cánh là những con kiến có cánh, thường xuất hiện vào mùa mưa, khi đàn kiến đi tìm kiếm nơi sinh sống mới. Những con kiến này có cánh dài và có thể bay một khoảng cách ngắn để tìm kiếm môi trường phù hợp cho tổ mới. Đây là thời điểm mà bạn có thể dễ dàng nhận diện các loài kiến cánh khi chúng xuất hiện thành từng đàn lớn. Mặc dù việc bay lượn của chúng khá ấn tượng, nhưng vai trò của kiến cánh chủ yếu là sinh sản và mở rộng lãnh thổ.
6. Kiến gió (Tetramorium caespitum)
Kiến gió có cơ thể nhỏ nhắn, thường sống trong các khu vực cỏ dại, trên nền đất khô ráo hoặc trong các khu dân cư. Loài kiến này nổi bật bởi tốc độ di chuyển nhanh và khả năng xây dựng tổ dưới mặt đất hoặc trong các khe nứt của đường phố. Mặc dù kiến gió không tấn công con người, nhưng chúng lại gây phiền phức khi sinh sống gần các khu vực dân cư. Chúng thường tìm kiếm thức ăn từ các nguồn thừa thãi trong sinh hoạt của con người.
7. Kiến lạ (Odontomachus)
Kiến lạ hay còn gọi là "kiến bẫy" nổi tiếng với khả năng bắt mồi cực kỳ nhanh và mạnh mẽ. Với bộ hàm cực kỳ sắc nhọn và cơ chế đóng mở nhanh như bẫy, chúng có thể bắt được các loài côn trùng khác làm thức ăn. Loài kiến này thường sinh sống trong các khu vực có nhiều động vật nhỏ và thực vật, và thích hợp với môi trường ẩm ướt, rừng rậm. Mặc dù chúng khá hiếm gặp, nhưng khi xuất hiện, chúng dễ dàng gây ấn tượng mạnh bởi sự nhanh nhẹn và kỹ năng săn mồi tuyệt vời.
Các loài kiến tại Việt Nam không chỉ có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng sinh thái mà còn có thể giúp con người trong việc kiểm soát các loài sâu bọ gây hại. Mỗi loài kiến đều có đặc điểm và thói quen sống riêng biệt, góp phần tạo nên sự đa dạng sinh học của đất nước. Hiểu rõ hơn về những loài kiến này sẽ giúp chúng ta có cái nhìn đầy đủ hơn về sự kỳ diệu của tự nhiên.
